Impact oorlog in Oekraïne op toerisme

Op 24 februari startte een aanvalsoorlog van Rusland op Oekraïne, onderdeel van een veel langer lopend conflict. Rusland bezette en annexeerde in 2014 al het schiereiland De Krim en sindsdien is het er onrustig. In 2021 begon Rusland met een grote militaire troepenopbouw langs de Oekraïense grens, waarna dit voorjaar de inval volgde. Vanwege de oorlog zijn veel steden verwoest en is er een stroom aan vluchtelingen op gang gekomen richting Europa. Volgens de UNHCR is het aantal vluchtelingen op 21 maart al opgelopen tot bijna 3,6 miljoen, waarvan het merendeel (2,1 miljoen) zich in Polen bevindt. Er zijn sancties ingesteld richting Rusland die ook beperkingen in de reismogelijkheden tot gevolg hebben.

Wereldwijde & lokale impact

Zoals we gezien hebben bij eerdere oorlogen is het effect ervan op toerisme allereerst lokaal/ regionaal voelbaar. Internationaal zijn er vele individuele en economische sancties aan Rusland opgelegd. Deze sancties raken Rusland hard, maar hebben ook gevolgen voor de economie van Europa en Nederland. Vluchten van en naar Rusland worden tot een minimum teruggebracht. Russen blijven in eigen land, vakantie- en zakenreizen naar Rusland vanuit het buitenland worden geannuleerd. Door Tourism Economics worden in een artikel uit maart 2022 daarnaast nog de volgende effecten van de oorlog op het toerisme genoemd:

• de daling van de waarde van de Roebel maakt reizen een stuk duurder; 

• landen die normaal gesproken veel bezoekers uit Rusland en Oekraïne ontvangen, zullen nu veel minder bezoekers verwelkomen; 

• en ook de vliegrestricties, stijgende olieprijzen en haperende leveringen van zaken als olie en gas zullen invloed hebben. 

Cijfers vanuit online platform Adara laten vooralsnog geen sterke daling in boekingen voor hotels en vluchten in de regio Europe/ Midden-Oosten zien.

Daarmee lijkt het allereerst een lokaal effect te hebben. Maar moeten we niet onderschatten wat de effecten hiervan op bijvoorbeeld de ontwikkeling van vliegprijzen en gasprijzen zijn.

Impact op toerisme in Nederland

Zoals benoemd lopen in ons land ook de gas- en energieprijzen verder op. De kosten voor reizen zullen hierdoor naar verwachting ook gaan stijgen. Vakanties worden dus duurder, en wellicht dat überhaupt minder mensen zich dit kunnen veroorloven door de oplopende kosten voor levensonderhoud. Daarnaast zorgt de situatie natuurlijk voor onzekerheid nu de oorlog relatief dichtbij plaatsvindt. Vanuit andere continenten zou de reisbereidheid naar Europa kunnen gaan afnemen door deze situatie. Zo laat reissentiment onderzoek uit maart 2022 zien dat Amerikanen door de oorlog niet alleen de directe regio mijden, maar eventuele vakantieplannen naar Europa ook nog even uitstellen tot de situatie meer tot rust is gekomen. Toch lijkt het effect van de oorlog op internationale vlucht en hotelboekingen gebaseerd op data uit het Destination Insights platform van Google nog gering. Hierop is na een daling na 24 februari, momenteel alweer een licht positieve trend te zien.

Om de directe impact van de oorlog voor het inkomend toerisme van Nederland te duiden is het van belang om te weten dat het aandeel Russische en Oekraïense verblijfsbezoekers in Nederland in 2019 1,4% van het totaal inkomend verblijfsbezoek bedroeg (teruglopend naar minder dan 1% in coronajaren). In onze eerdere verwachting voor 2022 gingen we in de positieve variant uit van 85.000 Russische toeristen in Nederland. Dat dit aantal wegvalt heeft vooralsnog nauwelijks effect op de totale verwachting. In hoeverre het eventuele risicomijdende reisgedrag van intercontinentale bezoekers (m.n. vanuit Amerika) en de oplopende kosten voor reizen gevolgen zullen hebben voor het inkomend toerisme van Nederland is nu nog lastig te kwantificeren, maar kan uiteindelijk wel een dempende werking hebben op het aantal internationale aankomsten. Aan de andere kant kan het wel een positief effect hebben op het binnenlands toerisme als reizen naar het buitenland voor een deel van de vakantiegangers te duur wordt.

Uit eerdere situaties weten we dat het effect van een oorlog op reisgedrag veelal lokaal is en dat het herstel na afloopt van de oorlog relatief snel weer plaatsvindt. In dit geval is het echter niet alleen de vraag hoe lang de oorlog nog aanhoudt, maar ook hoe groot de economische effecten ervan zullen zijn. De stijgende kosten van energie en levensonderhoud, met als gevolg ook stijgende kosten van reizen, kunnen een groter en langduriger effect op ons reisgedrag gaan hebben.

Net als bij eerdere oorlogssituatie lijkt het effect allereerst lokaal te zijn. Maar in dit geval moeten we ook aandacht houden voor het grotere effect ervan op de wereldwijde en Europese economische situatie.

Bronnen: UNHCR dataportal, Tourism Economics, Adara, Google Destination Insights