Tekst: Jan Bos Beeld: Ed van Rijswijk/De Beeldredaktie
Op 31 december loopt de tweejarige cao voor het Uitgeverijbedrijf ten einde. Gedurende de looptijd heeft de inflatie keihard toegeslagen waardoor de werknemers hun koopkracht achteruit zagen hollen. Hoog tijd voor een inhaalslag, vindt de FNV. Een loonsverhoging van 14 procent per 1 januari zou het verlies aan koopkracht compenseren. De werkgevers willen daar echter niets van weten en kwamen al na drie onderhandelingsronden met een eindbod. ‘Dat is nog lang niet genoeg.’
Op basis van een enquête waar honderden werknemers aan meededen, legde de FNV bij de start van de onderhandelingen in oktober een uitgebreid pakket voorstellen op tafel. Natuurlijk stond de loonsverhoging bovenaan de agenda en daar bleek het verschil tussen vraag en aanbod al meteen onoverbrugbaar. Tegenover het voorstel van de bonden om de lonen in 2024 met 14 procent te verhogen, boden de werkgevers niet meer dan 6 procent voor volgend jaar en 3 procent in 2025. ‘Heel erg teleurstellend’, wond bestuurder Paulina Matuszczyk er meteen geen doekjes om. ‘Een deel van het bod is ook nog eens incidenteel. Bij elkaar is het volstrekt onvoldoende om het verlies van koopkracht te compenseren. Daarom hebben we ze teruggestuurd naar de tekentafel. Kom maar terug met een rechtvaardiger bod was daarbij onze boodschap.’
Echt onderhandeld is er sindsdien niet meer, een paar weken later meldden de werkgevers zich prompt met een eindbod. Hun huiswerk had geresulteerd in een gedifferentieerd bod voor de komende twee jaar. Kern van het werkgeversvoorstel is dat in beide jaren naast een procentuele verhoging ook een verhoging met een nominaal bedrag wordt geboden (zie apart kader voor de precieze invulling). Omdat een verhoging met een nominaal bedrag vooral voor de lagere loonschalen goed uitpakt, is Matuszczyk blij dat de werkgevers nu die stap hebben gezet. ‘Maar het is nog lang niet genoeg, het staat mijlenver af van het rechtvaardige bod waar we om hadden gevraagd’, zegt ze stellig. ‘Het verschilt eigenlijk nauwelijks van het eerste bod. Het is oude wijn in nieuwe zakken. Ze smeren het uit over twee jaar, maar mensen gaan er in koopkracht nog net zo hard op achteruit. Wat mij betreft dus onacceptabel, maar het woord is nu aan de werknemers zelf. Voordat ik naar de werkgevers reageer wil ik eerst weten wat zij ervan vinden. Daarom organiseren we een peiling waar iedereen aan kan meedoen, ook als je geen lid bent.
Voor bestuurder Matuszczyk is het haar vuurdoop als onderhandelaar voor de cao voor het Uitgeverijbedrijf. En de werkgevers maken het haar meteen niet makkelijk. Gelukkig weet ze zich breed gesteund door een netwerk van leden en kaderleden. Ook tijdens de onderhandelingen wordt ze door kaderleden met raad en daad bijgestaan. Janne van den Bosch (28), vertegenwoordiger bij Uitgeverij Prometheus, is een van hen. ‘Ik ben een voelspriet naar het werkveld’, verwoordt ze haar rol tijdens de onderhandelingen. ‘Ik weet goed wat er onder de collega’s leeft. Als Paulina ergens over twijfelt kan ze bij mij toetsen hoe het er in de praktijk aan toegaat.’ Dat het loonbod volstrekt onvoldoende is, is echter aan geen twijfel onderhevig. ‘Veel collega’s in het vak hebben moeite om rond te komen’, weet Van den Bosch.
‘De werkgevers bieden echt veel te weinig, het maakt de mensen gewoon boos. Het eerste bod was al niks, hun eindbod is eigenlijk hetzelfde. Het is echt een klap in ons gezicht. Ik hoorde van iemand met een volwaardige baan dat hij aan het eind van de maand de huur niet meer kon betalen. Dat is toch schrijnend?’
Voor het argument van de werkgevers dat ze eenvoudig niet meer kunnen betalen, is Van den Bosch niet gevoelig. ‘Dat is quatsch, dat zeggen werkgevers altijd. Een uitgever die z’n mensen niet fatsoenlijk betaalt, heeft geen bestaansrecht, vind ik. Een goed loon voor de medewerkers zou hun eerste zorg moeten zijn. Er wordt misschien minder gelezen, maar er wordt nog steeds winst gemaakt. Aandeelhouders hebben niks te klagen, maar het personeel wel.’
Vakbondsacties in het uitgeverijbedrijf zijn zeldzaam, de werknemers lijken moeilijk in beweging te krijgen om in actie te komen voor een betere cao. Maar daar legt Matuszczyk zich niet bij neer. ‘Je moet er misschien wat meer achteraan, maar we hebben het tij mee. Door de inflatie en het verlies aan koopkracht is er behoorlijk wat reuring ontstaan. Ik ben bezig een netwerk op te bouwen en heb bedrijven bezocht om op de werkvloer het gesprek aan te gaan. Alles wat je aandacht geeft groeit, zeg ik altijd. Dat merk je nu al. Er komen leden bij en sommigen die zich eerder hadden uitgeschreven, hebben zich nu weer aangemeld. De peiling over het eindbod gebruiken we ook om ideeën te horen hoe we een beter resultaat kunnen afdwingen.’ Ook Van den Bosch signaleert een kentering in de houding van de medewerkers. ‘Toen ik twee jaar geleden over de cao begon, hoorde ik vaak: “Het zal allemaal wel”, maar nu stellen ook de wat cynischer collega’s zich activistischer op. "Misschien heb je toch wel een punt", zeggen ze nu. Door de inflatie leeft het echt.’
Om de werknemers zo veel mogelijk bij de cao-onderhandelingen te betrekken, is het proces meer dan ooit op de voet te volgen. Zo meldt Matuszczyk na iedere ronde in een luchtige vlog op de FNV-website de laatste stand van zaken. ’We willen laagdrempelig en toegankelijk zijn’, licht de bestuurder toe. ‘Daar investeren we in. We hebben een eigen Whatsappgroep en Instagram gebruiken we ook intensief. Als je maar vaak genoeg je gezicht laat zien, levert dat vanzelf wat op.’ Van den Bosch is de stuwende kracht achter de inzet van de nieuwe communicatiemiddelen.
‘Om vooral jongeren te bereiken kun je daar niet omheen. En uitgeverijen zijn vaak eilandjes, met social media kun je elkaar makkelijker bereiken. Ik run nu het Instagramkanaal FNV Uitgeverijen, dat is een mooi begin, maar er is nog veel meer te halen.’ Van den Bosch merkt dat de inzet van social media ook de opkomst bij bijeenkomsten bevordert. ‘Daar gaat het vooral om. Hoe meer leden samenkomen, hoe sterker je staat.’
Tekst gaat door onder het tekstblok
De werkgevers hebben een eindbod gedaan voor een tweejarige cao. Binnen die twee jaar bieden ze een loonsverhoging van € 160,- bruto per maand plus 2 procent in 2024 en € 80,- bruto per maand plus 1,5 procent in 2025. De werkgevers kiezen voor een differentiatie waardoor de laagste loonschalen er het meest op vooruit gaan. Dit juichen de vakbonden natuurlijk erg toe, maar het algehele loonbod is echter veel te laag.
Deze bedragen (op fulltime basis) kunnen voor onduidelijkheid zorgen. Wanneer iedereen er € 160,- per maand op vooruitgaat, leidt dat voor iedere loonschaal tot een andere procentuele verhoging. Hoe lager de loonschaal, hoe hoger de procentuele verhoging uitvalt. De procentuele verhogingen van 2 en 1,5 procent, zijn vervolgens wel weer voor iedereen hetzelfde.
Door al die contacten in de sector weet Matuszczyk dat de werknemers veel meer wensen hebben dan alleen een fatsoenlijke loonsverhoging. ‘Werkgevers hebben het in hun eindbod alleen over het loon. In onze voorstellen gaat het ook over zaken als ouderenbeleid, de verlofregeling en 5 mei als vaste vrije dag. Dat kunnen ze niet zomaar negeren, dus daarover is het laatste woord nog niet gezegd.’ ‘Ook over de loonkloof moeten we het nog hebben’, vult Van den Bosch aan. ‘Vrouwen verdienen vaak minder dan mannen, ook bij uitgeverijen. Jongens hebben vaak een grotere bek. Zelf heb ik er niet zo’n last van, maar ik weet dat vrouwen vaak moeite hebben om bij de baas om een loonsverhoging te vragen.’
Tot 5 december kon de peiling over het eindbod van de werkgevers worden ingevuld. De uitkomst van de peiling kon in dit nummer niet meer worden meegenomen. Kijk voor het laatste nieuws op de website van de sector Media & Cultuur van de FNV.
Volg ook het account op Instagram en word lid van de Whatsappgroep.