Tekst Jenny Rozema, beeld Naydiënne Bonicafio
Op Oerol ervaar je de voorstellingen niet alleen, maar met de mensen naast je, met wie je het publiek vormt. Als jij om iets leuks lacht, lachen de mensen om je heen vaak mee. Maar er zijn altijd wel een paar bezoekers die nét wat meer opvallen dan de rest. Wij hebben bij de voorstellingen waar we tot nu toe zijn geweest goed opgelet, en hebben vijf van deze soorten kunnen onderscheiden. We zetten ze voor je op een rijtje, zodat je ze bij je volgende voorstelling kunt herkennen. Dit is een analyse van de taal van het publiek.
De ‘mpffh-er’
De ‘mpffh-er’ zal je alleen opvallen als deze dichtbij je zit. Dit zijn de mensen – vaak mannen – die zelfs bij de leukste comedyvoorstellingen ter wereld niet hardop zullen lachen. Als een grap jou doet schaterlachen, blaast de ‘mpffh-er’ hooguit wat lucht uit z’n neus. Het is niet dat ze de voorstelling niet kunnen waarderen, ze zijn alleen een stuk ingetogener dan de rest. Als jij in een deuk ligt, zul je van de ‘mpffh-er’ meestal niet meer dan een ‘mpffh’ of een ‘hmm’ horen. Let op: bij een héél goeie grap zul je heel soms een ‘hèh’ waarnemen. Als je dit zeldzame fenomeen mag meemaken, mag je in je handjes knijpen.
De ‘aansteker’
Heb jij weleens gelachen bij een voorstelling omdat iemand anders moest lachen? Dan heb je te maken gehad met een aansteker. Een bekend voorbeeld zijn de mensen met een opvallende of grappige lach, maar de aansteker neemt vele vormen aan. Denk bijvoorbeeld ook aan de mensen die alleen maar lachen op momenten dat niemand anders lacht. Eén eenzame, keiharde lach in een stille zaal kan genoeg zijn om de hele zaal aan te steken. Op feestjes zijn aanstekers echte sfeermakers. Wij zeggen: ga zo door aanstekers!
De ‘koorddanser’ en de ‘koordvaller’
Deze rollen laten zich vooral zien wanneer voorstellingen zich op de grenzen gaan begeven. Denk bijvoorbeeld aan momenten waar onderwerpen als seksisme, racisme, homofobie, transfobie, islamofobie, xenofobie, validisme of andere vormen van discriminatie aan bod komen.
De ‘koorddanser’ produceert een lach vanuit ongemak. Deze lach komt vooral langs bij grappen die bewust op het randje zijn, vaak met de bedoeling om de problemen rond het onderwerp ook aan te kaarten. ‘Koorddansers’ zijn zich er bewust van dat deze grappen op het randje zijn. Zij lachen, maar je merkt een ongemak in hun lach. Alsof ze twijfelen of je hier wel om hoort te lachen. Deze mensen doen hun best om op het koord te blijven balanceren.
Maar je hebt ook mensen die keihard van het koord afkukelen: de ‘koordvallers’. Dit zijn de mensen die de boodschap totaal missen. Als in een voorstelling een racistisch beeld wordt getoond om een punt te maken, of als iets seksistisch wordt gezegd wat helemaal niet grappig is bedoeld, dan zal de ‘koordvaller’ hier oprecht om lachen. Zij hebben meestal ook niet door dat dit niet de bedoeling is. ‘Koordvallers’ vallen hierdoor bij voorstellingen over ongelijkheid vaak een beetje door de mand. En uit de toon.
De ‘observator’
De ‘observator’ ziet alles. Dat weten we omdat die, nadat-ie iets heeft gezien, altijd de noodzaak voelt om dit te herhalen. Is de grap op het podium dat de speler iets opnieuw moet doen? “Opnieuw!” voegt de observator dan behulpzaam toe. Wordt op het podium een personage vermoord? “Die is dood” zegt de observator dan. Een favoriete toevoeging van de observator bij komische voorstellingen is “Oei, dat ging niet helemaal goed”. Nee, de acteur struikelde en ging komisch onderuit. Dat ging inderdaad niet helemaal goed. De ‘observator’ heeft het maar druk met verwerken. Bedankt voor benoemen van wat net iedereen zelf ook heeft gezien!
De ‘onvoorspelbare’
Dit is de persoon die soms het meest verstorend, maar ook het meest vermakelijk kan zijn, als toeschouwer. De onvoorspelbare is iemand die tijdens een voorstelling iets doet wat zo willekeurig is dat je het gewoon niet kunt voorspellen. Dit kan zo klein zijn dat je het alleen ziet als je naast een ‘onvoorspelbare’ zit, of zo groot dat de hele zaal het merkt. Vast staat dat je het zult onthouden en navertellen op verjaardagen. Zoals de mevrouw die aan het begin van de voorstelling haar sokken besloot te verwisselen (de redacteur van dit stuk aanschouwde het, snapte er niks van en onthield het). Sommige mensen zijn slechts een enkele keer de ‘onvoorspelbare’, sommigen altijd. (Grote kans dat als u er eentje bent, dat zelf niet weet. Maar de rest ziet het. En onthoudt het. Een gratis mini-voorstelling. Dank u wel).