Tekst Kiriko Mechanicus, Beeld Geert Snoeijer
In de voorstelling TERECHT van Wabi Sabi staan we in de rechtbank. Op basis van vele interviews met (ex-)gedetineerden en mensen uit het gevangeniswezen werpt TERECHT een blik op de gebreken en verborgen structuren van het Nederlandse rechtssysteem. De rollen van gedetineerden, gevangenismedewerkers, rechters, verdachten en slachtoffers worden gerouleerd door drie spelers die al dansende van de ene rol in de andere springen. De dagkrant spreekt regisseur Maarten Smit onder het genot van een waterijsje.
Hey Maarten. Welk geheim heeft zich aan jou onthuld tijdens het maken van deze voorstelling?
“Zoveel. Ik had aanvankelijk heel veel aannames die 180 graden zijn omgekeerd in mijn researchfase. Voor de voorstelling heb ik ongeveer 15 mensen gesproken die allemaal een andere rol vervullen binnen dit systeem. Een grote aanname die gelijk werd ontkracht was dat gedetineerden hun schuld nooit bekennen. Ik dacht dat een van de belangrijkste dingen in de gevangenis was om te zeggen: 'Ik heb het niet gedaan.’ Ik kwam de ene na de andere gedetineerde tegen die gelijk bekende. Een iemand zei tegen me: 'Ja, natuurlijk heb ik het gedaan. Daar gaat het me niet om. Ik wil gewoon dat je luistert naar wat ik te zeggen heb.’"
Wat heeft het gedaan met je blik op het Nederlandse rechtssysteem?
Ik kwam veel hoopvolle verhalen tegen. Mensen die in de gevangenis werken zijn vaak ontzettend dapper. Een gevangenisbewaker die ik sprak zei: 'Iemand opsluiten is een beweging van je rechterpols. Daarna probeer je alleen maar de schade die die beweging heeft veroorzaakt te beperken.’ Je zou van misschien verwachten dat ze helemaal zijn afgestompt, maar ze waren vol empathie, en twijfelden vaak ook heel erg aan het werk dat ze deden. Dat vond ik heel hoopgevend.
En heb jij iets voor ons verborgen gehouden? Oftewel, welke scene hebben we niet gezien?
We hebben een scene gemaakt op basis van een gevangenis in Westerveen. Daar is een soort vadervleugel, waar moeders met hun kinderen bij hun vader op bezoek kunnen komen in een huiskamersetting. Ze konden ook regelmatig videobellen met hun kinderen, zelfs de strengbeveiligde beroepscriminelen. Dat verbaasde me, maar de bewaarder legde me uit dat ze zo de cyclus proberen te doorbreken. Iedere keer dat een vader afwezig is, zijn z’n kinderen kwetsbaarder om in het criminele milieu te verzeilen. Dat vind ik zo’n ontroerende manier van preventie. Hier had ik een scene over gemaakt, maar die heeft de voorstelling niet gehaald.
Ik vroeg me af, hoe vertaal je dit soort complexe verhalen naar dans?
Voor mij moet kunst een noodzaak hebben. Vorm en inhoud zijn voor mij hetzelfde. Met dans kan je iets vertellen dat voorbij het intellectuele gaat. In dans kan je meevoelen en beleven. Je voelt dat het geen abstracte ideeën zijn, maar dat het over mensenlevens gaat.
TERECHT is te zien in de Sint Brandanuskerk in Midsland. Kijk een dag van te voren of er nog kaarten beschikbaar zijn gekomen om naar de voorstelling te gaan.