De ontgoocheling van de mannelijke held
Door Kiriko Mechanicus
Vandaag staat de Ierse storyteller Sinéad O’Brien op de Deining met haar performance Hero / Banlaoch. Ze vertelt het verhaal van de mythische Fionn, een Ierse volksheld met wiens verhalen ze opgroeide als klein kind. In haar voorstelling trekt ze gelijkenissen tussen het leven van de held Fionn, en het leven van haar persoonlijke held, haar vader. In de gloeiende zondagszon sprak de dagkrant Sinéad over de magie van verhalen, de magie van mythes en de antimagie van mannelijke helden.
Hey Sinéad. Ik ben zelf niet helemaal thuis in de Ierse mythologie. Wie is Fionn?
Fionn is een van de belangrijkste figuren in de Ierse mythologie. Er bestaan talloze verhalen over zijn leven, de avonturen die hij meemaakt en de slechteriken die hij heeft verslagen. Hij is ook anders dan de meeste helden, omdat Fionn lang leeft en sterft als oude grijze man. Dat is natuurlijk niet echt het klassieke beeld van een held, die meestal jong en knap sterft tijdens een grote veldslag. Dat maakt dat hij in de loop van zijn leven ook wat slechte dingen doet, en zijn heldenstatus een beetje verliest. Door te lang te bestaan wordt hij steeds minder mythisch. Hoe dat gaat weet je wel, als je volwassen wordt: je komt erachter dat mythes ook maar verhalen zijn die we onszelf vertellen om het leven te begrijpen.
En waar komt jouw liefde voor mythes vandaan?
Mijn vader en grootvader waren grote verhalenvertellers. Ik ging vroeger vaak met mijn vader op avontuur, hij was mijn beste maatje. Mijn moeder had mentale gezondheidsproblemen en mijn vader was een herstellende alcoholverslaafde. Als kind zei ik altijd: “My mom is crazy, and my dad is cool.” Hij vertelde me veel verhalen en ik hing aan zijn lippen. Zelfs zijn herstellende alcoholisme werd omgetoverd tot verhalen. Het is voor kinderen zo makkelijk om iets alledaags om te toveren tot magie. Hij was altijd mijn held. Pas later ben ik gaan inzien dat ik hem misschien te veel verafgoodde. De mensen die ons opvoeden zijn vaak onze voorbeelden, en ik zag mijn eigen vader als mijn persoonlijke mythe.
En die mythe is niet meer?
Nou, zo zou ik het niet zeggen. Ik ben nog steeds goede maten met mijn vader, maar ik denk dat ik nu meer kanten van het verhaal inzie. Het is ook belangrijk om de gecompliceerde en genuanceerde delen van een verhaal te begrijpen. In de show zijn er momenten waarin de jongere ik om hulp vraagt maar het niet krijgt. Nu weet ik: ik had een ouder nodig, niet een beste maat. Ik zie nu niet maar één, maar meerdere mythes.
Welke rol spelen mythes dan nu nog in je leven?
Mythes zijn vaak verhalen die vanuit een bepaalde traditie van mond tot mond gaan. De verhalen die overleven bestaan nog omdat er een waarheid in zit. Het is hoe kinderen de wereld leren begrijpen. Er is een verhaal dat Fionn een magische zalm moet vangen om eeuwige wijsheid te verkrijgen. Door zijn ongeduld laat hij de vis per ongeluk affikken en verbrandt hij zijn duim aan de vis. Vanaf dat moment zuigt hij iedere keer aan zijn duim als hij over iets zit te peinzen: mythes leren kinderen hoe ze de helden kunnen zijn van hun eigen bestaan. Daarnaast is het voor Ierland ook een manier geweest om onszelf te onderscheiden van Engeland in onze onafhankelijkheidsstrijd. Onze mythes zijn onze waarheid, het is wie wij zijn.
En wat kunnen wij dan nog leren van die Ierse mythes?
Ik moet eerlijk zeggen dat Ierse verhalen behoorlijk duister zijn. Iedereen gaat dood, eigenlijk. Maar.. ze bevatten ook veel humor. Ierse mythologie gaat over helden, maar ook over magische zalm.