Kwaliteit en patiëntveiligheid
Programma’s en initiatieven over kwaliteitsvolle en veilige patiëntenzorg
Goede praktijk
Planetree in Psychiatrisch Ziekenhuis Asster
Ziekenhuisbrede ISQua-accreditatie:
een hype in de Belgische ziekenhuizen
Steeds meer Belgische ziekenhuizen beslissen om in een ziekenhuisbreed accreditatietraject te stappen en werken daarvoor samen met een ISQua geaccrediteerde instelling. In een ISQua-accreditatie wordt de reële zorgkwaliteit ziekenhuisbreed doorgelicht en afgetoetst aan omschreven hoogstaande (internationale) normen en standaarden. Het is een ingrijpende oefening die impact heeft op alle afdelingen en alle niveaus in het ziekenhuis. Zorginstellingen leveren grote inspanningen om een ISQUA-accreditatiecertificaat te behalen. De meeste ziekenhuizen sluiten een overeenkomst met de Joint Commission International (JCI) of met het Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg (NIAZ).
Psychiatrisch ziekenhuis Asster: een vreemde eend in de bijt
Het psychiatrisch ziekenhuis Asster uit Sint-Truiden besloot een andere koers te varen en ging in zee met Planetree, een accreditatie-instelling die 30 jaar geleden door een patiënte, Angelica Thieriot, werd opgericht na een strikt medisch correcte, maar traumatische ziekenhuisopname.
Het leek de redactie van BeCare een goed idee om te onderzoeken waarom Asster, als enig Belgisch ziekenhuis, koos voor Planetree.
We brachten hen een bezoek en hadden een interessant gesprek met Jaak Poncelet, algemeen directeur, en Riet Fonteyne, manager kwaliteit en patiëntveiligheid.
"Planetree helpt organisaties veranderen in een omgeving waarin de mens voorop staat, cliënten actieve deelnemers zijn en professionals en vrijwilliger de zorg geven zoals cliënten en medewerkers die willen krijgen."
Asster is ontstaan uit een fusie van het psychiatrisch ziekenhuis Sancta Maria en het psychiatrische centrum Ziekeren, telt ongeveer 600 erkende bedden en 850 medewerkers. De fusie tussen beide ziekenhuizen was een grote inspanning door de afbouw van 60 ziekenhuisbedden maar ook omdat tegelijkertijd een ander systeem van leiderschap werd ingevoerd. Asster evolueerde van een functionele organisatiestructuur (gebaseerd op beroepsgroepen of departementen) naar een gekantelde organisatie waarbij het beleid vertrekt vanuit de werkvloer. Deze benadering stelt Asster meer in staat om de zorg- en dienstverlening nog beter af te stemmen op de zorgvraag van patiënten.
Vijf jaar geleden was Asster, door het ganse fusieproces, op zoek naar een nieuwe identiteit en Planetree kwam toen voor het eerst in beeld.
"Planetree was een belangrijke inspiratiebron voor de identiteitsbepaling van ons ziekenhuis. Wij wensen om verder te evolueren naar een meer mensgerichte zorgverlening. Een mensgerichte zorg en helende omgeving zijn heel erg nodig in de psychiatrie maar het hebben van een charter over mensgericht zorg is niet voldoende. Het moet ook vertaald worden naar de dagelijkse praktijk."
We hebben de vergelijking gemaakt tussen de normen en standaarden van de JCI, het NIAZ en Planetree. Niet alleen de respectievelijke vertegenwoordigers van deze organisaties maar ook medewerkers uit JCI-, NIAZ-, en Planetree- geaccrediteerde ziekenhuizen werden uitgenodigd in ons ziekenhuis om een toelichting te geven en om ervaringen te delen. Al deze informatie werd gebundeld en vergeleken. Hieruit bleek dat de normen van Planetree het beste aansloten bij onze doelstellingen en ons beleidsplan. Eén van de vier hoofdthema’s in ons beleidsplan gaat immers over het werken aan een cultuur van warme en mensgerichte zorg. Planetree was voor ons de beste keuze om dit te realiseren.
Een samenvatting van de vergelijkende studie werd verspreid onder de medewerkers. Directieleden, zorgmanagers, ondersteunende managers, beleidsartsen en medewerkers van de dienst kwaliteit konden hun stem uitbrengen. De grote meerderheid koos voor Planetree. Na de stemming werd nog de mogelijkheid geboden om bezwaren in te dienen. Vervolgens werd de voorkeur voor Planetree besproken op de Raad van Bestuur die de keuze voor Planetree beoordeelde als goed overwogen en doordacht.
Dat klopt, Planetree is voorlopig nog niet ISQua-geaccrediteerd en dat is inderdaad een risico. Maar voor Asster gaat het niet over het behalen van een certificaat als dusdanig maar wel over het verbeteren van de kwaliteit van zorg.
Planetree bevindt zich momenteel in een voorbereidingstraject met ISQua om een accreditatie te bekomen. Maar zolang Planetree niet ISQua-geaccrediteerd is, kan Asster mogelijks geen gebruik maken van de meer soepele regeling i.v.m. het nalevingstoezicht van de Vlaamse Zorginspectie. Het kabinet van Minister Vandeurzen en ook Zorgnet Icuro hebben een grote sympathie voor Planetree maar achten het wel noodzakelijk dat Planetree op termijn een ISQua-geaccrediteerde organisatie wordt.
Wat Planetree zo anders maakt is, is dat het vertrekt vanuit een visie en model rond mensgerichte zorg. Volgens het Planetree-model kan de best mogelijke zorg alleen geleverd worden door patiënten en naasten centraal te stellen binnen een kwalitatief hoogstaande behandeling. Hierbij is een helende omgeving van belang om stress te reduceren en genezing te ondersteunen. Een gezonde organisatie kan alleen bestaan als veiligheid en verbondenheid voor cliënt en medewerker gestimuleerd worden. Planetree wil nagaan in hoeverre de visie en de doelstellingen van de organisatie, bijvoorbeeld m.b.t. bejegening, zijn doorgesijpeld tot bij de patiënt.
Concreet betekent dit dat patiënten en naasten, naast medewerkers, expliciet bevraagd worden door Planetree over hun persoonlijke ervaringen over de kwaliteit van zorg binnen de organisatie, dit in tegenstelling tot de JCI en het NIAZ.
Planetree hanteert een specifiek auditsysteem dat georganiseerd is op basis van focusgroepen. In ons ziekenhuis zijn we gestart met 14 focusgroepen van anderhalf uur met telkens met 10 à 15 personen, gespreid over drie opeenvolgende dagen. Deze vraaggesprekken werden begeleid door medewerkers van Planetree Nederland. Het was de bedoeling een representatief beeld te bekomen van de huidige ervaringen en de gewenste situatie met betrekking tot patiëntgerichte zorg binnen PZ Asster en PVT De Passer. Tijdens de eerste dag werden de patiënten en hun naasten bevraagd. Tijdens dag 2 en 3 werden de eerste bevindingen verder geëxploreerd bij medewerkers en leidinggevenden uit zowel zorgdepartementen als zorgondersteunende diensten. Deze oefening kan beschouwd worden als een zelfevaluatie via een gestructureerd interview. Indien knelpunten naar boven komen, doet Planetree aanbevelingen, gebaseerd op het uitgebreide normenkader van Planetree. De hieraan gekoppelde actiepunten worden verder opgevolgd vanuit de lijn, met ondersteuning van een interne Planetree-regiegroep die het traject van Planetree aanstuurt en bewaakt. De focusgroepen worden om het anderhalf jaar herhaald. De belangrijkste aandachtspunten uit de focusgroepen worden met iedereen gedeeld. Ook de presentaties van Planetree en de verslagen van de nabesprekingen worden op het intranet geplaatst. Transparantie staat voorop om iedereen mee te nemen in het traject.
Het is belangrijk om te beseffen dat Planetree ook een filosofie is die in alle ziekenhuisactiviteiten wordt meegenomen. Het is een manier om zowel naar medewerkers als naar patiënten te kijken.
Medewerkers worden aangemoedigd om zich te laten opleiden tot Planetree-trainer. Twintig ziekenhuismedewerkers uit verschillende disciplines hebben hiervoor interesse getoond en zullen tijdens het komende jaar al onze medewerkers verder informeren en inspireren over Planetree.
Asster kiest voor een plataan of een Planetree. Dat is niet zomaar een boom, hij staat symbool voor het Planetree-model dat uitgaat van hoogwaardige, mensgerichte zorg.
Zorg vanuit menselijke interactie en liefdevolle bejegening. Zorg die gelijk staat met uitstekende behandeling vanuit professionele kwaliteit. Zorg gesterkt door de inzichten van onze patiënten, bewoners en medewerkers. Op 7 juni 2017 vonden de Asster-platanen een thuis op onze campussen.
De groei en bloei van deze bomen staat dan ook symbool voor de groei en bloei van de mensgerichte Planetree-zorg binnen Asster.
Belangrijk nieuws
Kick Off voor psychiatrische ziekenhuizen
Derde meerjarig programma kwaliteit en patiëntveiligheid
voor de psychiatrische ziekenhuizen
In 2018 start het derde meerjarige programma kwaliteit en patiëntveiligheid voor de psychiatrische ziekenhuizen waarin patiëntenparticipatie en continuïteit van de zorg centraal staan. De netwerkgedachte wordt geïntegreerd en samenwerking en interactie met netwerkcoördinatoren worden gestimuleerd.
Het is een programma dat, in tegenstelling tot vorige jaren, heel erg de focus legt op uitwisseling en samenwerking tussen ziekenhuizen, netwerken (art. 107) en andere zorgactoren.
De netwerkcoördinatoren worden in dit derde programma een belangrijke partner.
De FOD Volksgezondheid wil ziekenhuizen en andere zorgactoren immers stimuleren om de netwerkgedachte voorop te stellen en om zich in te schrijven in een visie op gemeenschapsgerichte zorg.
Meer over
Veiligheidsmanagementsysteem
Veiligheidsmanagementsysteem verankerd in de praktijk?
Patiëntveiligheid verankeren in de klinische praktijk. Dat is waar het Veiligheidsmanagementsysteem (VMS) voor staat. Het is het systeem waarmee ziekenhuizen continu risico’s identificeren, patiëntveiligheidsincidenten analyseren en verbeteringen doorvoeren. Als onderdeel van een algemeen managementsysteem, helpt het VMS om het patiëntveiligheidsbeleid te bepalen, te evalueren en aan te passen waar nodig. Het doel is vermijdbare schade in de patiëntenzorg substantieel te beperken.
De Federale Overheidsdienst Volksgezondheid zet dan ook blijvend in op de uitbouw en de implementatie van een coherent veiligheidsmanagementsysteem in de ziekenhuizen.
Bevraging
Om een correct beeld te krijgen van het VMS in de Belgische ziekenhuizen, werden de instellingen in 2015 en 2016 bevraagd over vijf thema's:
Analyse
De resultaten werden onderworpen aan een semi-kwantitatieve analyse, om per onderdeel tot een score te komen, die door middel van een feedbackfiche teruggekoppeld werd naar de ziekenhuizen.
Aan de hand van een individueel nummer kan het ziekenhuis zichzelf positioneren in het geheel van alle instellingen en dit per type, nl. AZ, PZ en Sp. Op die manier kan het ziekenhuis zijn sterke en zwakke punten identificeren die aanleiding geven tot concrete verbeteracties en borging.
Om de ziekenhuizen nog verder te stimuleren het VMS uit te bouwen, werden enkele goede praktijken gedeeld.
Resultaten
31 ziekenhuizen behaalden een lagere score in 2016 dan in 2015. Elementen die in 2015 afgevinkt werden als 'gerealiseerd', bleken bij controle echter niet behaald te zijn. Dit verklaart voor veel ziekenhuizen de slechte(re) scores ten opzichte van 2015. Andere oorzaken voor deze lage scores bestonden vooral uit het insturen van niet-relevante bijlages in 2016.
62 ziekenhuizen scoorden hoger in 2016 en ook de gemiddelde totaalscore en de mediaan lagen iets hoger in 2016. In het algemeen spreken we van een positieve evolutie voor het VMS in de Belgische ziekenhuizen.
Bekijk alle resultaten van VMS in de feedbackfiches:
Event verslag
Dialoog Patiënt - beroepsbeoefenaar
Ter gelegenheid van het 15-jarige bestaan van de wet betreffende de rechten van de patiënt organiseerde de cel “patiëntenrechten” van de FOD Volksgezondheid een colloquium over de communicatie “gezondheidszorgbeoefenaar-patiënt”.
Na het ontstaan in 2002 heeft de patiëntenrechtenwet verschillende zaken teweeggebracht, waaronder de mogelijkheid voor de patiënt om toegang te hebben tot zijn/haar medisch dossier. Het belangrijkste gevolg is ongetwijfeld de filosofie die is ontstaan: de patiëntenrechtenwet wil de rol van de patiënt in de zorgrelatie benadrukken, de patiënt als een actieve partner beschouwen bij het beheer van zijn/haar gezondheid. Een voorwaarde voor de uitoefening van de patiëntenrechten is de dialoog tussen patiënt en hulpverlener.
Communicatie als onderwerp voor dit symposium was dan ook een logische keuze. Communicatie vormt immers de kern van de zorgrelatie, de vertrouwensrelatie en van elk patiëntenrecht.
Een goede communicatie tussen patiënt en hulpverlener leidt ertoe dat misvattingen worden vermeden op het gebied van de diagnostiek, de zorg die zal geleverd worden en de gegevensverwerking.
Met andere woorden: de kwaliteit van de zorg wordt gewaarborgd en verbeterd.
Zowel de hulpverlener als de patiënt dragen de verantwoordelijkheid om aan een vertrouwens-relatie te werken en te behouden. Hulpverleners moeten vandaag de dag, behalve technische competenties, over verschillende andere kwaliteiten beschikken: respect, luistervaardigheid, pedagogie, psychologie, ...
En dit alles in een vaak moeilijke en stressvolle context.
Tijdens dit symposium werd het juridische aspect achterwege gelaten en gefocust op de manier waarop de patiëntenrechten kunnen worden gerespecteerd door in dialoog te treden.
Doorheen de dag werden goede praktijken, concrete voorbeelden en reflecties omtrent de communicatie beoefenaar-patiënt besproken.
Agenda
Contact
Programma’s en initiatieven over kwaliteitsvolle en veilige patiëntenzorg