Sinds 2019 werken de PI Vught en het lectoraat Transmuraal Herstelgericht Werken intensief samen aan het creëren van een detentie-omgeving waarin kan worden gewerkt aan krachten, kwaliteiten van zowel gedetineerde burgers als medewerkers zodat herstel op alle pijlers mogelijk is.

Motiveren

In herstelgerichte detentie kunnen medewerkers gedetineerden motiveren door uit te gaan van de krachten van iemand en óók door onderwerpen niet uit de weg te gaan. Vragen of iemand kan praten over het delict en welke gevoelens iemand hierbij heeft, zijn vragen die gesteld kunnen worden vanuit verschillende functies in de PI. Dit hoeft niet alleen vanuit de geestelijke verzorging plaats te vinden of in een gesprek met een casemanager of KVV-trainer. Dit betekent wel iets voor iedereen die binnen een PI werkzaam is. Een organisatie dient hiervoor goed ingericht te zijn.

Excursie

Op donderdag 19 januari jl. vond de excursie plaats voor de kenniskringleden van het Lectoraat Transmuraal Herstelgericht Werken (THW) bij de PI Vught. Na een korte rondleiding over het terrein hebben we zeer interessante presentaties bijgewoond. De eerste presentatie ging over de PI Vught zelf en de samenwerking tussen het Lectoraat THW en de PI Vught. Daarna hebben de herstelconsulent en de drie ervaringsdeskundigen hun verhaal gedeeld over herstelgericht werken binnen de PI. Als afsluiting is er een presentatie gehouden over het actieleeronderzoek binnen het project Vader Blijf Je door docent-onderzoeker Elsbeth Kamphuis.

Leren

De vervolgonderzoeken worden grotendeels uitgevoerd door studenten van Avans. Personeel van de PI Vught krijgt veelal de mogelijkheid een opleiding te volgen (het merendeel doet dit bij Avans Hogeschool of via interne opleidingsmogelijkheden) waardoor zij blijvend kunnen leren en expertise in eigen huis creëren. Daarnaast biedt de samenwerking een verbinding met Avans Hogeschool door meerdere leergemeenschappen, stages en afstudeeropdrachten een plaats te bieden. Al deze opdrachten dragen bij aan het implementeren van een professionele en duurzame omgeving voor herstelgerichte detentie. Daarnaast is er buiten de projectgroep ook nog een werkgroep van zo’n vijfentwintig personen die herstel(thema’s) uitzetten binnen de eigen werkzaamheden.

Docent-onderzoeker Ellen van de Kieboom het afgelopen jaar een effectmeting uitgevoerd van het succesvolle project ‘puinruimen’ in de PI Vught. Daarnaast heeft ze een training ‘slachtofferschap’ ontwikkeld voor casemanagers om slachtofferschap bespreekbaar te maken met gedetineerden. Tegelijkertijd werkt docent-onderzoeker Diana Kaddouri-Tedeschi nauw samen met het Team Opleidingen van de PI Vught om gedetineerden, professionals en Avans studenten met elkaar in contact te brengen om zo voor iedereen nieuwe leer-en ontwikkelkansen te bieden. 

Leergemeenschap

Jaarlijks krijgen tientallen studenten van Avans de kans om zich verder te ontwikkelen als professionals in de PI Vught. Denk hierbij aan eerste- en tweedejaars studenten die in een leergemeenschap (LGS) hun eerste meters maken met herstelgericht werken in het gedwongen kader. Zo hebben ze dit jaar onder andere een afstudeerproduct van een Avans alumni in de praktijk uitgevoerd, verbeterd én in andere PI’s onder de aandacht gebracht. Het betreft een spel waarbij gedetineerden bewuster worden gemaakt van de impact van verslaving op hun gedrag en uiteindelijke herstel. Een gedetineerde van de ISD unit heeft, op uitnodiging van LGS’ers, zijn herstelverhaal gedeeld met studenten in een collegezaal van Avans. Hij is sinds kort uit detentie en als ervaringsdeskundige neemt hij nu zelfs de rol aan van acteur tijdens het oefenen van herstelgesprekken met minor-studenten, hoe mooi is dat?

              Vossentrip spel met studenten, ISD cliënt en docent-onderzoeker.

Minoren, stages en afstudeerders

Naast studenten van de LGS, zijn er ook Avans stagiaires in de PI Vught. Zij lopen stage als Zorg Behandel InrichtingsWerker (ZBIW’er) op het Penitentiair Psychiatrisch Centrum (PPC) en de Inrichting voor Stelselmatige Dader (ISD), of als casemanager op het PPC of de ISD. Daarnaast krijgen studenten die de minor ‘werken in gedwongen kader’ volgen de kans om een innovatie-opdracht uit te voeren. Dit jaar stonden thema’s als het ‘bespreken van seksualiteit’ en ‘imagoverbetering TA’ centraal. Tot slot studeren er jaarlijks natuurlijk ook vierdejaars studenten af met een Sociaal Agogisch Praktijkproject (SAP). Floor Janssen is een prachtig voorbeeld van een studente die na haar stage op de ISD is afgestudeerd in de PI Vught. Ze zag als ZBIW’er de positieve impact van het project Puinruimen op een van haar ISD cliënten. Ze raakte geïnspireerd om het herstel op deze manier breder uit te dragen waardoor ze mogelijkheden ging onderzoeken tijdens haar SAP. De resultaten lees je in dit magazine.

Innovatieve werkplaats Herstelgerichte detentie 

In de PI Vught wordt er op verschillende manieren aan herstel gewerkt. Naast de dagelijkse (herstel) gesprekken met de gedetineerden en het invullen van D&R plannen en HKTR risicotaxaties, kun je ook denken aan projecten als ‘Puinruimen’, het platform ‘Leefklimaat’ en de Ouder Kind Dagen. Kortom, de ontwikkelingen omtrent THGW in de PI Vught staan niet stil. Middels de ‘innovatieve werkplaats Herstelgerichte detentie’ brengen we als docent-onderzoekers cliënten, studenten, en professionals samen om in co-creatie het leef- en leerklimaat t verbeteren en zo herstel te bevorderen.  

Diana Kaddouri-Tedeschi
Docent-onderzoeker

Lectoraat Transmuraal Herstelgericht Werken

Deze uitspraak van een gedetineerde tijdens de certificaat-uitreiking van de training Puinruimen, illustreert krachtig de impact en bewustwording die de training teweegbrengt bij deelnemers, evenals het belang van werken aan herstel binnen een detentie-instelling.

Puinruimen

Mijn afstudeerproject stond geheel in het teken van de training Puinruimen, die sinds mei 2023 wordt aangeboden binnen PI Vught. De training Puinruimen bestaat uit tien bijeenkomsten waarin een groep gedetineerden onder begeleiding van een herstelconsulent werkt aan emotionele schade op verschillende niveaus. Dit heeft als doel om een bewustwordingsproces te initiëren over de impact van hun daden op slachtoffers, hun naasten én omgeving.

Werken aan herstel

Mijn onderzoek is voortgekomen uit mijn ervaringen tijdens mijn stage in het derde jaar, waar ik een gedetineerde begeleidde die deelnam aan de training. Hij sprak met groot enthousiasme over de opzet en intenties van de training en uitte zijn behoefte in meer. Voor hem was het werken aan herstel en de ondersteunende groepsdynamiek die tijdens de training werd gecreëerd, iets wat hij nog niet eerder had ervaren. Hij beschouwde het als een gemiste kans dat dit gevoel na slechts tien bijeenkomsten eindigde.

Transmuraal Herstelgericht Werken

Met deze behoefte als uitgangspunt ben ik gaan onderzoeken of dit ook door anderen binnen de doelgroep werd gedeeld. Opvallend was dat alle respondenten die aan de training hadden deelgenomen, de impact als significant beschouwden en het belang benadrukten van trainingen die zich richten op transmuraal herstelgericht werken. Zij gaven aan behoefte te hebben aan een plek waar open en zonder oordeel aan herstel gewerkt kan worden. De training Puinruimen biedt hier al enige ruimte voor, daarom besloot ik me te richten op het ontwikkelen van een effectief vervolgprogramma dat na de huidige training kan worden aangeboden.

Groei

Het resultaat is een handleiding en werkboek waarin vier extra verdiepingsbijeenkomsten worden beschreven. Bij het ontwikkelen van deze bijeenkomsten waren diverse disciplines binnen de PI betrokken, inclusief twee vertegenwoordigers van de doelgroep. Door gebruik te maken van co-creatie binnen mijn project, heb ik als projectleider zowel professioneel als persoonlijk een aanzienlijke groei doorgemaakt. Ik heb geleerd hoe waardevol het is om verschillende perspectieven te integreren en ben me bewust geworden van het belang van empathie en geduld in mijn werk. Het afstudeerproject heeft mij de kans geboden om mijn communicatievaardigheden, organisatorische vaardigheden, besluitvaardigheid en flexibiliteit verder te ontwikkelen.

Persoonlijke missie

Het uitdragen van het belang van herstelgericht werken binnen een gedwongen kader is gedurende dit project een persoonlijke missie voor mij geweest. Vanuit mijn perspectief is herstelgericht werken een proces waarin de gedetineerde toewerkt naar een andere rol binnen de maatschappij, een rol met betekenis en zingeving. Uiteindelijk draait het om wie we worden en wat we bijdragen; dat is wat zingeving aan ons leven geeft. 

Floor Jorissen