Haal meer uit je data
Steeds een beetje beter worden. Dat willen we allemaal voor de bibliotheken. Om beredeneerd stappen voorwaarts te kunnen zetten, is onderzoek nodig. Sharon van de Hoek, Adviseur Onderzoek en Kennisdeling bij de Koninklijke Bibliotheek (KB), is betrokken bij de Bibliotheekmonitor: “Met behulp van data helpen we bibliotheken impact maken op hun eigen manier.”
Sharon van de Hoek, Adviseur Onderzoek en Kennisdeling bij de Koninklijke Bibliotheek (KB)
In 2016 nam de Koninklijke Bibliotheek de Wsob-gegevenslevering over van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB), om aan de informatieplicht van de overheid te voldoen. Uit dat onderzoek is de Bibliotheekmonitor voortgekomen. Want: KB ontdekte al snel dat er – naast de verplichte gegevens – nog veel meer uit data gehaald kan worden. “Toen zijn we gestart met meerdere metingen”, begint Sharon. “We doen bijvoorbeeld onderzoek naar het aanbod van bibliotheken rondom basisvaardigheden voor volwassenen. En naar samenwerkingen met het voortgezet onderwijs. We maken gebruik van (online) vragenlijsten. Daarin halen we niet alleen objectieve kwantitatieve data op, maar we vragen ook naar successen en knelpunten. Het idee achter de splitsing is dat we nu per thema de ruimte hebben om door te vragen, waardoor we veel meer gegevens ophalen. De diepte in.”
De Bibliotheekmonitor bestaat momenteel uit acht metingen. Sharon: “Ieder onderzoek wordt uitgedacht, uitgevoerd engeëvalueerd door een eigen kernteam, dat bestaat uit specialisten uit het hele land. Voor het voortgezet onderwijs is dat bijvoorbeeld kernteam Boekstart VO, met, naast KB, vertegenwoordigers van Stichting Lezen, diverse bibliotheken en provinciale ondersteuningsinstellingen (POI) - waaronder Cubiss - en een expert op het vlak van digitale geletterdheid. Samen bekijken we of de vragenlijst van het jaar ervoor nog klopt en of er actuele aanvullingen of aanpassingen nodig zijn. Een deel van de vragen blijft steeds (vrijwel) gelijk, zodat we voortgang en ontwikkelingen goed kunnen monitoren. Ook updaten we de verzendlijst: per thema benaderen we direct de bibliotheekprofessional die we nodig hebben.”
Voor vijf van de acht onderzoeken binnen de Bibliotheekmonitor is deelname vrijwillig. “We hebben een respons van ongeveer 98 procent, ontzettend hoog”, vertelt Sharon trots. “Heel fijn, want resultaten staan of vallen met deelname van voldoende bibliotheken.” Sharon maakt samen met haar collega’s chocola van alle data die uit de vragenlijsten voortkomt. “We stellen een landelijke rapportage op met de resultaten. Dat is de basis. De laatste jaren ontwikkelden we daarnaast verschillende instrumenten om de data voor een breder publiek inzichtelijk te maken. Duidelijke infographics bijvoorbeeld, met landelijke gegevens én data per regio. Een krachtig hulpmiddel voor bibliotheken om aan hun stakeholders te laten zien. In het dashboard kunnen bibliotheken hun eigen actuele cijfers inzien, maar ook de ontwikkeling volgen ten opzichte van eerdere jaren én de vergelijking maken met andere bibliotheken.”
Rondom de publicatie van de rapportages, komt het kernteam opnieuw (digitaal) bijeen en is er een bijeenkomst met alle POI’s. “Samen nemen we de cijfers door. Er nemen zo’n 135 bibliotheekorganisaties deel, met onderling aanzienlijke verschillen in grootte, aanbod en werkwijze. Als KB hebben wij niet de (lokale) expertise en capaciteit om alle bibliotheken te ondersteunen. De POI’s maken de vertaalslag op regio- en bibliotheekniveau. Daarom is die samenwerking ontzettend waardevol.”
“Wij maken neutrale rapportages”, stelt Sharon. “Onze partners in de kernteams voeden ons met aanvullende informatie, deze professionals zitten namelijk veel dichter op een thema dan wij. In het VO-rapport staat bijvoorbeeld ook een kopje met aanbevelingen. Die komen van hen. Zij weten wat er speelt en kunnen de objectieve data koppelen aan hun vakgebied, de cijfers duiding geven. Daarnaast betrekken we tegenwoordig steeds vaker externe bronnen – bijvoorbeeld statistieken vanuit het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en gegevens van www.waarstaatjegemeente.nl – om data meer context te geven. Conclusies en aanbevelingen zijn dus beredeneerd en op basis van objectieve data. Zo leggen we steeds beter de puzzelstukjes aan elkaar en halen we steeds meer waardevolle inzichten uit de onderzoeken.”
Ondanks de verschillen tussen de bibliotheekorganisaties, hebben ze een belangrijke gemeenschappelijke en maatschappelijke functie: leesvaardigheid en leesplezier bevorderen, samen werken aan digitale geletterdheid. “De Bibliotheekmonitor dient als een soort ‘thermometer’”, lacht Sharon. “De data schetsen een duidelijk beeld van wat je al doet, hoe dat zich verhoudt met andere bibliotheken en waar voor jouw organisatie nog kansen liggen. In die zin kunnen verschillende bibliotheken veel van elkaar leren. We hopen ze met onze instrumenten – de infographics en het dashboard – handvatten te geven om het gesprek aan te gaan. Om hun eigen stand van zaken te bepalen, te evalueren en uiteindelijk hun dienstverlening te optimaliseren.”
De ontwikkeling van bibliotheken staat centraal voor de Bibliotheekmonitor. Maar ook de onderzoeken zélf blijven volop in ontwikkeling, om steeds meer datageïnformeerd te werken. Zo is bovendien vorig jaar bijvoorbeeld het project Haal Meer Uit Data (HAMUD) opgestart. “Een toffe samenwerking tussen zo’n dertig partijen, waaronder KB, POI’s en bibliotheken. We bekijken welke data we al hebben en structureel verzamelen en hoe we deze in ons voordeel kunnen gebruiken. We tasten af of we data kunnen koppelen aan beleidsvoering en doelen. Uiteindelijk hopen we samen tot een goede visie, strategie en stappenplan te komen om nog meer impact te maken met data.”
De afdeling Onderzoek van de Koninklijke Bibliotheek doet research naar allerlei KB-gerelateerde onderwerpen. Bijvoorbeeld naar digitalisering en trends. Wat speelt er in de wereld en hoe kunnen we dat vertalen naar het bibliotheekwezen? Voor Sharon van de Hoek ligt de focus op de Bibliotheekmonitor. Ondertussen een vaste waarde in de bibliotheek wereld. Deze monitor bestaat uit acht jaarlijkse metingen over diverse onderwerpen met betrekking tot het aanbod en de dienstverlening van bibliotheken, waaronder uitleengegevens, bezoekersaantallen, maar ook samenwerking met het primair en voortgezet onderwijs.
Deel dit artikel: